Dr hab. Joanna Pyłat,
Profesor dr hab. Zbigniew Andrzej Judycki (1948-2023) – promotor Polski i Polaków za granicą. Wspomnienia
Przyszły (wybitny) znawca dziejów i dorobku Polonii i Polaków za granicą urodził się 4 września 1948 roku w Opatowie jako syn Stefana i Emilii z domu Bonfig.
Wychował się i wykształcił w Polsce, jednakże przez wiele lat żył i pracował we Francji.
Studia prawniczo-administracyjne ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Następnie, na Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, podjął i ukończył studia podyplomowe z zakresu prawa gospodarczego. Natomiast na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu studiował etnografię. Kilka lat później, na podstawie rozprawy doktorskiej Polacy w rzymskiej purpurze – napisanej i obronionej w Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie (PUNO), pod kierunkiem (znanego i szanowanego) prof. Mieczysława Paszkiewicza, uzyskał (w 1995 roku) u stopień doktora w zakresie historii[1]. Na tej samej uczelni uzyskał również rok później stopień doktora habilitowanego.
Podczas rozprawy habilitacyjnej przedstawił wówczas niezwykle interesującą pracę Wkład Polaków i osób polskiego pochodzenia w historię, naukę i kulturę Francji na przestrzeni wieków[2]. Niestety, podobnie jak i pozostałe osoby (np. śp. prof. Halina Taborska), które swoje stopnie naukowe zdobyły na tej uczelni po grudniu 1990 roku, prof. Judycki borykał się niekiedy z zarzutami, że stopnie które posiadał nie są ważne, ponieważ nie są w Polsce uznawane. Zauważyć należy, że dla tego wszechstronnie wykształconego i wrażliwego człowieka kwestia ta była trudna do zaakceptowania. Tym bardziej, że winę za zaistniałą sytuację ponosiły wyłącznie władze III Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ na mocy ustawy z 6 lutego 1998 r. „o uznaniu stopni i tytułów zawodowych nadanych przez Polski Uniwersytet na Obczyźnie” „za równorzędne” krajowym „stopniom naukowym, dyplomom i tytułom zawodowym” uznały one wyłącznie „stopnie naukowe, dyplomy i tytuły zawodowe nadane przez Polski Uniwersytet na Obczyźnie z siedzibą w Londynie w okresie od dnia 1 września 1952 r. do dnia 22 grudnia 1990”[3]. Całkowicie zignorowany został zatem fakt, że w momencie podejmowania tej decyzji na PUNO bronione były rozprawy doktorskie i habilitacyjne, nad którymi studenci/badacze pracowali już wcześniej, to jest przed końcem 1990 roku. W ten sposób w naukową próźnię wepchnięto kilka osób, w tym także niestety prof. Zbigniewa Judyckiego. Ten jednak pomimo to kontynuował z sukcesem swoje badania nad historią i dorobkiem kulturowym Polonii. W miejscu tym należy wyraźnie podkreślić, że w środowisku naukowym zajmującym się dziejami Polonii i Polaków za granicą nie było osób, które dorobek i stopnie naukowe śp. prof. Zbigniewa Judyckiego by podważały. Co więcej, środowisko nie miało żadnej wątpliwości, że stopnie te i tytuł prof. PUNO, który z czasem Zbigniew Judycki uzyskał, były w pełni zasłużone, ponieważ zdobyte zostały ciężką pracą. Praca ta zaś zaowocowała licznymi publikacjami, które powstały m. in. w Zakładzie Biografistyki Polonijnej (ZBP) PUNO, który prof. Judycki w 1995 roku założył i którym przez 28 lat kierował.
Prof. Judycki kierował również założonym nieco wcześniej (w Paryżu) Institut de Recherches Biographiques (IRB). Instytut ten (współpracując z licznymi francuskimi instytucjami naukowymi w kraju i za granicą) przeniósł (w 1995 roku) swoją działalność do Vaudricourt.
Kilka lat wcześniej, tj. od 1982–1984, Zbigniew Judycki pełnił też funkcję dyrektora wydawnictwa GSDEP w Nanterre. Następnie, tj. od 1984 roku „Zbyszek” (bo tak nazywali go najbliżsi) pracował jako niezależny dziennikarz i współwłaścicielem wydawnictwa „Albi Corvi”, w Château Thierry (1987–1998) we Francji. W tym czasie (niezwykle aktywny i szanowany w środowisku francuskiej Polonii) przyczynił się też do założenia Polskiego Stowarzyszenia Autorów, Dzienikarzy i Tłumaczy w Europie. W 1994 roku objął funkcję wiceprezesa tej organizacji – rolę tę pełnił do 1997 roku.
W kolejnych latach nie tylko przyczynił się do podjęcia i rozwoju szeregu inicjatyw, ale także do opracowania i opublikowania kilkudziesięciu tysięcy haseł słownikowych z zakresu biografistyki polonijnej. Z jego inicjatywy opracowano też wiele artykułów i ponad 1000 wywiadów, opublikowanych w prasie polskiej i polonijnej.
Zbigniew Judycki był także wydawcą i współwydawcą kilkudziesięciu publikacji książkowych (ponad 60) o tematyce polonijnej i regionalnej, w tym głównie wydawnictw słownikowych, m. in. Słownika biograficznego pracowników naukowych PUNO, wydanego w Londynie w 2008 roku i innych. Był też autorem i współautorem: pamiętników, zbiorów dokumentacji fotograficznej i filmowej, licznych publikacji elektronicznych, które ukazały się w językach: polskim, francuskim, niemieckim i angielskim.
Spośród znanych opracowań Zbigniewa Judyckiego wymienić warto: „Pod obcymi sztandarami”, „Mazowszanie w świecie”, „Polscy muzycy w świecie”, „Poles in Great Britain”, „Losy Polaków we Francji”, „Losy Polaków w świecie w XIX i XX wieku”, „Polacy w Austrii”, „Polacy w Belgii i Luksemburgu”, „Krakowianie w świecie” (słownik biograficzny), „Teoria biografistyki jako kategorii kulturowej i społeczno-wychowawczej. Uczeni i pedagodzy polscy”, „Polacy i osoby polskiego pochodzenia w siłach zbrojnych i policji państw obcych”, „Polacy w obcych mundurach” (popularny słownik biograficzny), „Polacy we Francji”, „W służbie Bogu i światu”, „Podhalanie” (słownik biograficzny – dwa tomy), „Architekci polscy w świecie”, „Polscy sportowcy w świecie”, „Rodacy na stadionach świata”, „Polacy w świecie” (kwartalnik biograficzny Polonii) i wiele innych.
Prof. Zbigniew Judycki był też pomysłodawcą i organizatorem 23 Międzynarodowych Sympozjów Biografistyki Polonijnej, poświęconych udziałowi Polaków i osób polskiego pochodzenia żyjących poza Polską w pracy na rzecz rozwoju cywilizacyjnego świata. Sympozja te zorganizowano m.in. w: Rzymie, Londynie, Brukseli, Paryżu, Wiedniu, Watykanie, Krakowie, Mons, Warszawie. Niemal zawsze w sympozjalnych obradach uczestniczyli: naukowcy z kraju, przedstawiciele polskiego Sejmu, Senatu i Rządu, dziennikarze, osoby zainteresowane zagadnieniami polonijnymi i działacze polonijni, m. in. z: Australii, Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Kolumbii, Litwy, Meksyku, Niemiec, Szwecji, Szwajcarii, Stanów Zjednoczonych, Włoch i Wielkiej Brytanii.
W ostatnich latach prof. Judycki starał się o wybudowanie Pomnika Polonii w Warszawie (projekt pomnika opracował artysta -plastyk Tadeusz Kurek).
Snując wspomnienia o życiu i dokonaniach śp. Zbigniewa Judyckiego dodać należy, że wcześniej był członkiem Rady Programowej TVP Polonia, członkiem Rady Naukowej „Studiów Rzeszowskich” (1991–2001), Kanclerzem Kapituły Nagrody Honorowej „Lutetia” Stowarzyszenia Polskich Autorów, Dziennikarzy i Tłumaczy w Europie z siedzibą w Paryżu (1996), członkiem Komitetu Redakcyjnego „Roczników” Stacji Naukowej PAN w Paryżu (1994–2004), członkiem honorowym Federacji Armii Francuskiej, członkiem honorowym Międzynarodowego Stowarzyszenia Policji IPA (2002), redaktorem Wydawnictw Sejmowych w Warszawie (2017–2018), przewodniczącym Rady Fundacji Seneka w Warszawie (2018), współpracownikiem Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Muzeum Niepodległości w Warszawie (2008), prorektorem Wyższej Szkoły Przyrodniczej w Sandomierzu (2010–2012).
Był też pomysłodawcą licznych wyróżnień przyznawanych za promocję dorobku i dokonań Polaków i Polonii w świecie, w tym przede wszystkim medalu honorowego „Polonia Semper Fidelis”, ustanowionego przez Senat RP w 1996 roku.
Co istotne sam także był laureatem kilku nagród, m. in. wyróżnienia honorowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, francuskich historyków Piarron de Chamousset i „Fidelis Poloniae”, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach (w 2008 r. otrzymał tytuł honorowego profesora tej uczelni). Otrzymał także: nagrodę honorową za najciekawszą publikację Salonu Książki Polonijnej w Brukseli (2000), nagrodę Rady Porozumiewawczej Badań nad Polonią w Toruniu (2000), nagrodę Miasta Kielce (2000), nagrodę Złotego Lauru Polonii (2006), nagrodę „Labor Omnia Vincit” (2007). Za swoje zasługi został też uhonorowany: Złotym Medalem Zasługi, medalem „Pro Memoria” (2005), medalem „Benemerti in Opere Fundatio Joannis Pavli PP. II” (2006), medalem Arthura Troppa, medalem Exuli Bene de Ecclesia Merito (Rzym), odznaką honorową „Bene Merito” (MSZ 2019). W 2021 roku otrzymał też tytuł doktora honoris causa PUNO.
Ostatnio pracował wspólnie z członkami Światowej Rady Badań nad Polonią nad Portalem Dziedzictwa Polonii. Niestety zmarł 25 stycznia 2023 roku (w wieku 75 lat).
Członkowie Rady DZIĘKUJĄ MU za pracę i składają hołd Jego pamięci.
Niech spoczywa w Pokoju wiecznym.
[1] J. Pyłat, PUNO Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Londyn-Pułtusk 2010, s. 205.
[2] J. Pyłat, PUNO Polski Uniwersytet…, s. 213.
[3] Dz. U. z 1998 r., Nr 37, poz. 203.